Peter Đại Đế: Sự Trỗi Dậy Của Một Đế Quốc Hùng Cường

Lời nói đầu: Khi những khẩu đại bác định hình lịch sử

Nếu lịch sử là một dòng chảy bất tận, thì những con người vĩ đại chính là những tảng đá khổng lồ làm đổi dòng chảy đó. Trong suốt hàng ngàn năm, chiến tranh không chỉ là sự tàn phá, mà còn là công cụ sắc bén nhất để vẽ lại bản đồ thế giới. Đặc biệt là tại Châu Âu thế kỷ XVII và XVIII, nơi mà mọi ranh giới quốc gia, mọi tham vọng vương quyền đều được phán xử bởi một “vị quan tòa” lạnh lùng: Sức mạnh quân sự.

Giữa bối cảnh hỗn mang của những cuộc chiến vương quyền, hình ảnh nước Nga hiện lên không phải là một cường quốc, mà là một vùng đất bí ẩn, lạc hậu và đang ngủ quên. Ai sẽ là người đánh thức con gấu khổng lồ ấy? Câu trả lời nằm trọn vẹn trong kiệt tác tiểu sử lịch sử: Peter Đại Đế – Sự Trỗi Dậy Của Đế Quốc Nga của nhà sử học lỗi lạc Robert K. Massie.

Cuốn sách không chỉ tái hiện chân dung một vị Sa hoàng vĩ đại mà còn vẽ nên bức tranh sống động về một thời đại mà thuốc súng và khát vọng hòa quyện vào nhau.

Bức tranh Châu Âu thế kỷ XVII: Luật chơi của những kẻ mạnh

Để hiểu được tầm vóc vĩ đại của Peter Đại Đế, chúng ta buộc phải nhìn ra thế giới bên ngoài nước Nga thời bấy giờ – một Châu Âu rực lửa chiến tranh nhưng cũng đầy kiêu hãnh.

Vị phán quan công bằng nhất: Đại bác và Thuốc súng

Robert K. Massie đã dẫn dắt người đọc bước vào một thế giới nơi mà ngoại giao thường đi vào ngõ cụt và tiếng nói cuối cùng thuộc về hỏa lực. Vào thế kỷ XVII, Peter của Nga, Karl của Thụy Điển, Louis của Pháp hay William của Anh đều hiểu một chân lý tàn khốc: Mọi bất đồng, từ biên giới lãnh thổ đến danh dự hoàng gia, cuối cùng đều phải giải quyết trên chiến trường.

Có một câu nói nổi tiếng của một sĩ quan trẻ dưới thời Vua Mặt Trời Louis XIV đã khái quát toàn bộ tư duy chính trị thời bấy giờ: “Chẳng có vị phán quan nào công bằng hơn súng đại bác cả. Nó luôn nhắm thẳng mục tiêu và không thể bị mua chuộc.”

Trong cuốn sách, Massie miêu tả chi tiết sự tàn khốc nhưng cũng đầy tính toán của nghệ thuật chiến tranh thời kỳ này. Chiến tranh định đoạt số phận của các đế chế. Bạn có thể là một vị vua nhân từ, nhưng nếu không có một quân đội mạnh, vương quốc của bạn chỉ là miếng mồi ngon trên bàn tiệc của các cường quốc láng giềng.

Pháp – Hình mẫu của sức mạnh quân sự tuyệt đối

Trong 50 năm cuối của thế kỷ XVII, nếu có ai hỏi quân đội nước nào mạnh nhất Châu Âu, câu trả lời chắc chắn là Pháp. Dưới thời Louis XIV và Hầu tước de Louvois, nước Pháp duy trì một lực lượng thường trực lên tới 150.000 quân và có thể huy động đến 400.000 người khi có chiến sự. Đây là một con số khổng lồ, một bộ máy giết chóc được tổ chức quy củ với hậu cần, vũ trang và huấn luyện bài bản.

Sự vượt trội của người Pháp thể hiện qua Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha, nơi họ triển khai quân đoàn khắp các mặt trận Châu Âu. Robert K. Massie đã khéo léo so sánh sức mạnh này như một bức tường thành mà mọi quốc gia khác, bao gồm cả nước Nga non trẻ, đều phải ngước nhìn với sự thèm muốn và e sợ. Những vị tướng như Turenne hay Condé không chỉ là lính, họ là những nghệ sĩ trên bàn cờ chiến thuật.

Nghịch lý của chiến tranh: Máu, Bùn và Lòng trung thành bị bán đứng

Một điểm thú vị mà cuốn sách khai thác sâu, đó là tính chất “quốc tế hóa” của quân đội thời bấy giờ. Khái niệm “lòng yêu nước” trong quân ngũ chưa thực sự định hình rõ nét như thế kỷ XX. Chiến tranh là nghề nghiệp, và binh lính là những người thợ lành nghề.

Lính đánh thuê: Những bóng ma trên chiến trường

Do chiến tranh kéo dài triền miên, nguồn nhân lực trong nước cạn kiệt, các vị vua buộc phải dựa vào lính chuyên nghiệp – hay còn gọi là lính đánh thuê. Một thực tế mà Massie chỉ ra rất rõ: Một người lính có thể phục vụ bất kỳ ai trả tiền cho họ, miễn là không chống lại vị vua của chính đất nước mình.

Ta có thể thấy các trung đoàn Thụy Sĩ, Scotland chiến đấu cho Pháp; người Đan Mạch và Phổ chiến đấu cho Hà Lan. Thậm chí các sĩ quan cao cấp cũng thường xuyên đổi phe. Trước khi Peter Đại Đế tiến hành cải cách, quân đội Nga phụ thuộc rất nhiều vào các sĩ quan nước ngoài này. Nếu không có họ, quân đội của Sa hoàng chỉ là một đám đông nông dân cầm vũ khí thô sơ.

Nhưng chính điều này cũng đặt ra một bài toán hóc búa cho Peter: Làm sao để xây dựng một quân đội mang hồn cốt Nga, trung thành tuyệt đối với nước Nga?

Quy luật của Mùa Đông và Mùa Xuân

Khác với chiến tranh hiện đại diễn ra 24/7, chiến tranh thế kỷ XVII tuân theo nhịp điệu của tự nhiên – một chi tiết đầy thú vị được tác giả Massie mô tả kỹ lưỡng. Mùa hè và mùa thu là thời điểm của súng đạn, máu và vinh quang. Nhưng khi mùa đông đến, tuyết phủ kín mặt đất và những con đường biến thành bãi lầy, chiến tranh tạm dừng.

Đây là luật bất thành văn được tuân thủ như một nghi thức tôn giáo. Các sĩ quan quý tộc như Công tước Marlborough sẽ rời chiến trường về London nghỉ đông, các tướng Pháp trở về Versailles dự tiệc. Nhưng với những người lính thường, mùa đông là địa ngục của bệnh tật và cái lạnh. Chính sự khắc nghiệt này của thời tiết sau này đã trở thành vũ khí bí mật của nước Nga, giúp Peter Đại Đế đánh bại những đội quân hùng mạnh nhất, trong đó có cả vua Karl XII của Thụy Điển.

Peter Đại Đế – Kẻ phá vỡ mọi quy tắc cũ

Giữa một Châu Âu già cỗi với những quy tắc chiến tranh định sẵn, Peter nổi lên như một cơn bão. Ông không chấp nhận việc nước Nga bị coi là “kẻ man rợ phương Đông”. Ông đã làm gì? Ông đã đích thân vi hành sang phương Tây, không phải với tư cách một Sa hoàng kiêu ngạo, mà như một người thợ học việc.

Từ 8.000 quân đến 220.000 quân tinh nhuệ

Nhìn vào các con số thống kê lịch sử mà Robert K. Massie cung cấp, ta thấy sự chuyển mình kinh ngạc. Nếu như năm 1644, tại Marston Moor, Cromwell chỉ có 8.000 quân, thì Peter đã dám mơ lớn hơn thế gấp trăm lần. Sau khi mạnh tay giải tán quân đội phong kiến Streltsy lạc hậu và hay làm loạn, ông đã xây dựng lại từ đầu một quân đội mới.

Với quân số lên tới 220.000 người, quân đội của Peter không còn là những nông dân bị ép cầm giáo nữa. Họ được huấn luyện theo kiểu phương Tây, trang bị đại bác hiện đại và quan trọng nhất: họ chiến đấu với tinh thần tự hào dân tộc mới trỗi dậy. Đây chính là tiền đề cho chiến thắng tại Trận Poltava, dấu chấm hết cho sự thống trị của Đế quốc Thụy Điển và sự ra đời của Đế quốc Nga.

Tại sao bạn nhất định phải đọc cuốn sách này?

Cuốn sách “Peter Đại đế – Sự trỗi dậy của Đế quốc Nga” không đơn thuần là sách sử khô khan. Robert K. Massie viết nó với văn phong của một tiểu thuyết gia bậc thầy. Ông thổi hồn vào từng nhân vật, từng trận đánh.

• Sự chi tiết đáng kinh ngạc: Bạn sẽ hiểu tại sao quân phục thời đó lại quan trọng, tại sao một khẩu đại bác kẹt bánh xe có thể thay đổi lịch sử của cả một quốc gia.
• Chân dung con người: Peter không được miêu tả như một vị thánh. Ông nóng nảy, đôi khi tàn bạo, nhưng lại đầy tình yêu thương và tầm nhìn xa trông rộng.
• Bối cảnh rộng lớn: Cuốn sách không chỉ nói về Nga, mà là cả một hệ thống chính trị Châu Âu rối ren và hấp dẫn.

Để thực sự thấu hiểu được hành trình đầy máu và nước mắt này, để thấy được cách một người đàn ông kéo cả một đất nước ra khỏi vũng lầy trung cổ bằng chính đôi tay trần của mình, bạn cần phải lật giở từng trang sách của kiệt tác này.

Kết luận

Thế kỷ XVII và XVIII đã khép lại, tiếng đại bác năm xưa đã nguội lạnh, nhưng bài học về sự đổi mới, về ý chí quật cường của Peter Đại Đế vẫn còn nguyên giá trị. Nước Nga từ một quốc gia bị xem thường đã vươn lên trở thành một thế lực không thể chối bỏ trên bàn cờ thế giới. Đó là minh chứng rõ ràng nhất cho việc: Vận mệnh quốc gia không nằm ở sự an bài của số phận, mà nằm trong tay những người dám thay đổi.

Nếu bạn là một người yêu thích lịch sử, hay đơn giản là đang tìm kiếm nguồn cảm hứng lãnh đạo, cuốn sách của Robert K. Massie chính là tấm vé hạng nhất đưa bạn trở về quá khứ hào hùng đó.